ΓΙΑΤΙ ΑΓΑΠΑΜΕ ΤΑ ΑΥΤΟΜΑΤΑ ΜΗΧΑΝΙΚΑ ΡΟΛΟΓΙΑ;

Τείνουμε να αγαπάμε τα περίπλοκα πράγματα που λειτουργούν εκπληκτικά καλά - ακόμη και αν δεν έχουμε ιδέα πώς. Σε αυτό το άρθρο, θα σηκώσουμε το "πέπλο του μυστηρίου" σχετικά με το πώς λειτουργούν τα μηχανικά ρολόγια ώστε η "σπίθα" της περιέργειας να μετατραπεί και να "ανθίσει" σε βαθιά εκτίμηση.

Τα μηχανικά ρολόγια, ιδίως τα skeleton ρολόγια,είναι πραγματικά έργα τέχνης. Τα μικροσκοπικά γρανάζια, τα ελατήρια και τα υπέροχα ρουλεμάν μοιάζουν με λεπτεπίλεπτα μικροσκοπικά κοσμήματα που καταφέρνουν και "υπνωτίζουν" με τον εξαιρετικά συντονισμένο "χορό" τους καθώς μεταφέρουν την ενέργεια από το ένα στοιχείο στο άλλο σε έναν αέναο "χορό" δυνάμεων που μετρούν με ακρίβεια το πέρασμα του χρόνου.

Το πρώτο ρολόι ήταν ένα ηλιακό ρολόι. Ως συσκευές μέτρησης του χρόνου, τα ηλιακά ρολόγια είναι αρκετά ακριβή. Κρίμα που λειτουργούν μόνο το μισό χρόνο και μόνο όταν το επιτρέπει ο καιρός. Με την πάροδο των αιώνων, επινοήσαμε πολλούς τρόπους για να μετράμε και να λέμε την ώρα, από ρολόγια νερού μέχρι κλεψύδρες, ρολόγια κεριών, κι άλλα πολλά. Οι ασιατικοί πολιτισμοί χρησιμοποιούσαν ακόμα και περίτεχνα θυμιατήρια ως ρολόγια που επέτρεπαν στους ανθρώπους να γνωρίζουν την ώρα από τα αρώματα που απελευθερώνονταν από αυτά.

Τα πρώτα ρολόγια ήταν εξαιρετικά ανακριβή. Τα ελατήρια κινούσαν τους δείκτες γύρω από το καντράν, αλλά η ταχύτητά τους διέφερε ανάλογα με την τάση του ελατηρίου. Πήγαιναν πολύ γρήγορα το πρωί και επιβραδύνονταν καθώς περνούσε η μέρα, αν και πολλοί από εμάς στις μέρες μας θα προτιμούσαμε να ήταν ακόμα έτσι.

Το 1656, ο Ολλανδός εφευρέτης Christiaan Huygens έκανε τα ρολόγια 60 φορές πιο ακριβή με την εφεύρεση του ρολογιού με εκκρεμές (pendulum clock). Το επαναστατικό σε αυτό ήταν ότι εισήγαγε τον πρώτο αρμονικό ταλαντωτή για την ακρίβεια της χρονομέτρησης. Η πηγή ενέργειας αυτών των ρολογιών ήταν ένα βάρος που τραβούσε τα γρανάζια και οδηγούσε το εκκρεμές μπρος-πίσω. Το εκκρεμές ήταν συνδεδεμένο με την άγκυρα (pallet fork), έτσι ώστε κάθε ταλάντευση να αφήνει τα γρανάζια να κινούνται κατά ένα συγκεκριμένο διάστημα. Δεδομένου ότι η δύναμη της βαρύτητας είναι σταθερή, η δύναμη που έλκει το βάρος και το εκκρεμές διατηρεί το ρολόι σε σταθερή λειτουργία. Η ίδια αρχή λειτουργεί στις αντίθετες ωθήσεις του κύριου ελατηρίου και του ελατηρίου τρίχας που επενεργούν στον τροχό ισορροπίας στα σύγχρονα μηχανικά ρολόγια.

Τα μηχανικά ρολόγια κυκλοφορούν σε τρεις τύπους - μηχανικά, αυτόματα και αυτόματα μηχανικά ρολόγια. Και τα τρία έχουν ένα ελατήριο ως πηγή ενέργειας που πρέπει να κουρδίζεται. H διαφορά έγκειται στον τρόπο κουρδίσματος.

Ένα μηχανικό ρολόι μπορεί να κουρδιστεί μόνο με τη χρήση της κορώνας. Αυτός είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος μηχανισμού στα ρολόγια τσέπης και στα vintage μηχανικά ρολόγια. Η περιστροφή της κορώνας σφίγγει το κύριο ελατήριο, προσθέτοντας στο απόθεμα ισχύος του ρολογιού.

Τα αμιγώς αυτόματα ρολόγια είναι σπάνια, αλλά υπάρχουν. Αυτά δεν μπορούν να κουρδιστούν με την περιστροφή της κορώνας, αλλά μόνο με την εφαρμογή κίνησης στο ίδιο το ρολόι. Πίσω από τη βάση της κάσας του ρολογιού βρίσκεται ένα ταλαντευόμενο βάρος σε σχήμα μισοφέγγαρου. Αυτό το βάρος ρότορα κουρδίζει το ρολόι καθώς κινείται το χέρι στο οποίο είναι φορεμένο το αυτόματο ρολόι, το οποίο ταλαντεύεται εσωτερικά καθώς κουνιέται το χέρι.

Η ιδέα είναι ότι αν φοράς το αυτόματο ρολόι κάθε μέρα, συσσωρεύει αρκετή ισχύ για να διαρκέσει όλη τη νύχτα, οπότε θα λειτουργεί αδιάκοπα χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα. Φορώντας το το επόμενο πρωί πηγαίνοντας στη δουλειά, θα παράξεις αρκετή ενέργεια για να λειτουργεί το ρολόι συνεχώς και, παράλληλα, να αποθηκεύει επαρκή ενέργεια έως την επόμενη νύχτα. Αν σταματήσει, ωστόσο, μπορεί να χρειαστεί να το κουνήσεις λίγο για να ξαναρχίσει να λειτουργεί. Δε θέλει όμως σκληράδα. Τα ελατήρια και τα γρανάζια θέλουν αγάπη και προσοχή.

Τα περισσότερα σύγχρονα μηχανικά ρολόγια διαθέτουν αυτόματο μηχανικό μηχανισμό. Μπορούν να κουρδίζονται με την κορώνα και διατηρούνται σε λειτουργία με την κίνηση του χεριού του κατόχου τους. Εάν διαπιστώσεις ότι το αυτόματο μηχανικό ρολόι σου έχει σταματήσει, γύρισε την κορώνα μερικές φορές μέχρι να δεις τον δείκτη δευτερολέπτων να αρχίζει να κινείται. Μόλις γίνει αυτό, μπορείς να φορέσεις ξανά το αυτόματο μηχανικό ρολόι σου, καθώς το βάρος του ρότορα θα κάνει τα υπόλοιπα.

Όποιος κι αν είναι ο τρόπος με τον οποίο το μηχανικό ρολόι σου προσθέτει ενέργεια στο κύριο ελατήριο, εδώ είναι που αρχίζει ο "χορός". Αν έβγαζες το κύριο ελατήριο από το μπαριγιέ (θήκη ελατηρίου, barrel) που το περιέχει, θα το έβλεπες να ξετυλίγεται γρήγορα σε μια ατσάλινη ταινία μήκους 20-30 εκατοστών. Αυτή είναι η κατάσταση στην οποία προσπαθεί συνεχώς να επανέλθει, και αυτή είναι η δύναμη που ουσιαστικά κινεί το ρολόι.

Από το κεντρικό ελατήριο, η ισχύς περνάει μέσα από το γρανάζι των τροχών. Αυτά είναι τα γρανάζια που κινούν τους δείκτες γύρω από το καντράν και τρέχουν τις διάφορες ενδείξεις που μπορεί να διαθέτει το ρολόι σου, όπως το χρονόμετρο, το παράθυρο ημερομηνίας, το παράθυρο φάσης της σελήνης κ.λπ. Το πόσα γρανάζια έχει το ρολόι σου εξαρτάται από τον αριθμό των ενδείξεων που διαθέτει.

Οι μηχανισμοί κίνησης εκτελούν μείωση ταχύτητας 12/1 στην κίνηση του δείκτη λεπτών για τον ωροδείκτη. Όταν βγαίνει η κορώνα για να ρυθμιστεί η ώρα, η κορώνα συνδέεται απευθείας με τους μηχανισμούς κίνησης για να μπορούν να περιστρέφονται ελεύθερα για όσο γίνεται η περιστροφή της κορώνας. Όταν η κορώνα πιεστεί προς τα μέσα, οι μηχανισμοί κίνησης επανασυνδέονται με το γρανάζι των τροχών και το ρολόι αρχίζει και πάλι να λειτουργεί.

Η πάλλουσα "καρδιά" του ρολογιού - και αναμφισβήτητα τα πιο ζωτικά χαρακτηριστικά του - είναι ο μηχανισμός διαφυγής (escapement) και ο τροχός ισορροπίας (balance wheel). Καθώς η ισχύς ρέει στον τροχό ισορροπίας, αυτός ταλαντεύεται μπρος-πίσω με σταθερό ρυθμό. Αυτός ο ρυθμός διατηρείται από το ελατήριο τρίχας, το οποίο ωθείται προς τα πίσω ενάντια στη δύναμη που προέρχεται από το κύριο ελατήριο. Χωρίς αυτή την αντίθετη ώθηση, οι δείκτες του ρολογιού απλώς θα περιστρέφονταν γύρω από το καντράν με ιλιγγιώδεις ταχύτητες, καθώς το κύριο ελατήριο θα ξετυλιγόταν πλήρως με μία κίνηση. Το βάρος του τροχού ισορροπίας του δίνει ορμή, με αποτέλεσμα να πιέζει το ελατήριο. Το ελατήριο τρίχας είναι ισχυρότερο από το κύριο ελατήριο και σπρώχνει τον τροχό ισορροπίας προς τα πίσω. Όσο περισσότερη δύναμη έχει αποθηκευτεί στο κύριο ελατήριο, τόσο μακρύτερα και γρηγορότερα περιστρέφεται ο τροχός ισορροπίας. Λιγότερη ισχύς σημαίνει πιο αργή και μικρότερη κίνηση.

Η άγκυρα (pallet fork) κινείται από τον τροχό ισορροπίας (balance wheel). Μια καρφίτσα (jewel pin) στον τροχό ισορροπίας προσκρούει στην άγκυρα, χτυπάει στο πλάι, απελευθερώνοντας τον μηχανισμό διαφυγής από τη μία πλευρά και πιάνοντάς τον με την άλλη. Όταν ο τροχός ισορροπίας γυρίζει πίσω, τον χτυπάει ξανά, απελευθερώνοντας και πάλι τον μηχανισμό διαφυγής. Αυτές οι αυξήσεις είναι η λεπτοµερώς συντονισµένη κίνηση του ρολογιού, και ο ήχος της άγκυρας που αρπάζει τον µηχανισµό διαφυγής είναι ο χτύπος του ρολογιού. Το ελατήριο διαθέτει ρυθμιστικούς πείρους, επιτρέποντας στους ωρολογοποιούς να ρυθμίζουν την τάση του σε περίπτωση που το ρολόι λειτουργεί πολύ γρήγορα ή πολύ αργά. Ένα άριστα ρυθμισμένο μηχανικό ρολόι έχει ακρίβεια κατά προσέγγιση περίπου 2-3 δευτερολέπτων την ημέρα.

Τα skeleton ρολόγια προσφέρουν οπτική πρόσβαση σε αυτόν το σαγηνευτικά περίπλοκο "χορό" που διενεργείται στο εσωτερικό του ρολογιού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα skeleton ρολόγια είναι αρκετά δύσκολα στην ανάγνωση της ώρας, καθώς οι δείκτες χάνονται στην οπτική πολυπλοκότητα της κίνησης που συντελείται από κάτω τους. Ευτυχώς, στο ηλεκτρονικό μας κατάστημα θα βρεις ανδρικά skeleton ρολόγια χειρός σε πολλά διαφορετικά σχέδια που αντιμετωπίζουν αυτό το "πρόβλημα", όπως οι συλλογές Fenes και Cor. Για πλήρη οπτική πρόσβαση, οι συλλογές μας Dante και Mamut αποτελούν εξαιρετικές επιλογές.

Για τον τύπο άνδρα που φοράει γιλέκο, ένα μηχανικό ρολόι τσέπης είναι η απόλυτη στυλιστική πινελιά. Αν ανήκεις στους άνδρες που χαρακτηρίζονται για την ακόρεστη περιέργειά τους και σε συναρπάζει να γνωρίζεις πώς λειτουργούν τα πράγματα, ένα ανδρικό ρολόι χειρός τύπου skeleton μπορεί να αναδείξει εξαιρετικά αυτήν την πτυχή του εαυτού σου. Για όσους εκτιμούν τον κλασικό, καθαρό σχεδιασμό, συνιστούμε τα αυτόματα μηχανικά ρολόγια χειρός με ελάχιστες ενδείξεις, τα οποία ξεχωρίζουν για την πρακτική λειτουργικότητα και τη μεγάλη διάρκεια ζωής τους. Η γκάμα από μηχανικά ρολόγια που είναι αυτήν τη στιγμή διαθέσιμα στην αγορά, είναι πραγματικά τεράστια. Είναι σίγουρο ότι με σωστό ψάξιμο στις online αγορές σου εν τέλει θα ανακαλύψεις το ρολόι που θα ταιριάζει καλύτερα στον χαρακτήρα και την αισθητική σου.